Kliermaagverwijdings- of dilatatiesyndroom (KDS)

Oorzaak

De oorzaak van de ziekte is tot op heden nog niet bekend. De afwijkingen die gevonden worden bij sectie wijzen in de richting van een virusziekte. Met de elektronenmicroscoop zijn virusdeeltjes gevonden in magen van overleden papegaaien. Hoewel er wel enkele virussen worden genoemd is het tot op heden nog steeds onduidelijk om welk soort virus het gaat. Het is nog niet gelukt om het virus te kweken zodat het nog moeilijk is om verder onderzoeken te doen.
Verschijnselen/Symptomen
De verschijnselen hebben vooral te maken met aantasting van het maagdarmkanaal en/of het zenuwstelsel. Het gaat hoofdzakelijk om ontstekingen van de zenuwen in de wand van de maag en/of de darm, waarbij er verlamming van de maag of darm optreedt. Door de verlamming gaat de maag/darm verslappen en zich verwijden. Het maagdarmkanaal kan hierbij stil komen te liggen. Dezelfde ontstekingen die in de maag/darmwand worden gevonden, kunnen ook in de hersenen worden aangetroffen en bij dieren met draainekverschijnselen en/of verlammingsverschijnselen van de poten en vleugels.
De meest voorkomende verschijnselen zijn:

* geen eetlust meer waarbij de vogels totaal vasten
* braken
* vermageren
* dikke buik waarbij de maag soms goed te voelen is of waarbij de darmen sterk zijn gezwollen
* afwijkende ontlasting al of niet met onverteerde zaaddelen
* vage klachten
Acute sterfte zien we bij die vogels waarbij de maag overvol is geraakt en het dier ofwel door shock ofwel door verhongering dood gaat met een volle maag en een darmbloeding.

Besmettelijkheid

Er zijn talloze ervaringen en beschrijvingen van de ziekte waarbij duidelijk is dat het gaat om een besmettelijke ziekte. Er zijn bestanden waarbij enkele jaren tijd tientallen vogels sneuvelden ten gevolge van de ziekte. Er moet rekening mee gehouden worden dat vogels langdurig drager kunnen zijn. Het is aannemelijk dat vooral de ontlasting besmettelijk is.

Zoals bij alle besmettelijke (virus) ziekten moeten er verschillende maatregelen genomen worden:
* Laat zieke of dode vogels onderzoeken zodat er duidelijkheid is over de achtergronden van de problemen
* Isoleren van dieren met verschijnselen en van dieren die in contact geweest met de zieke vogels. Zelfs kan euthanasie worden overwogen
* Ondersteunen van algehele conditie van de vogels door verbetering of aanpassing van de voeding. Ook kunnen ondersteunende injecties worden gegeven.

Ziektes die op KDS lijken

Het gaat hierbij veelal om een breed scala van mogelijkheden. Allerlei ziektes kunnen verschijnselen geven waarbij de klachten verdacht kunnen zijn voor het kliermaagdilatatiesyndroom. De belangrijkste zaken die moeten worden uitgesloten zijn:
* bacterie- en/of schimmelinfecties van het maagdarmkanaal
* besmettingen met maag- en/of darmparasieten, vogels met veel spoelwormen of lintwormen kunnen verschijnselen vertonen die veel lijken op de ziekte
* verstoppingen van het maagdarmkanaal, bijvoorbeeld door het eten van ongewenste materialen zoals plastic of houtkrullen
* vergiftigingen met zware metalen zoals lood of zink
* vitamine E- en selenium tekorten.

Geschiedenis

Binnen de vogelgeneeskunde zijn problemen van het kliermaagdilatatiesyndroom al vele jaren bekend. De eerste maal is de aandoening als een specifieke ziekte onderkend in 1971. De aandoening heeft sindsdien veel namen gehad. De bekendste naam is wel het ara-vermageringssyndroom (macaw wasting disease). De reden hiervan was dat het probleem vooral speelde bij ara’s met de klacht van vermageren over een lange periode en daarna sterfte.

Veel papegaaiachtigen kunnen door de ziekte worden aangetast, maar hij komt extra vaak voor bij ara’s, kaketoes, grijze roodstaarten, amazones, edelpapegaaien en Zuid-Amerikaanse parkieten zoals aratinga’s en valkparkieten.